V. Jarmark cudów: edycja islamska
Po wizycie w chrześcijańskich skarbcach i buddyjskich stupach, Gabryjel otworzył księgę islamu i na pierwszej stronie przeczytał: „Relikwii nie ma. Koniec tematu”. Uśmiechnął się, bo wiedział, że tam, gdzie kończy się oficjalny komunikat, zaczyna się najlepsza historia. I nie pomylił się.
1. Wielka Scena: Teologia Czystości i Polityka Jednego Świętego Obiektu
Oficjalnie islam, szczególnie w swojej ortodoksyjnej, sunnickiej wersji, podchodzi do sprawy z chirurgiczną precyzją. Jedynym obiektem godnym najwyższego szacunku jest Koran. To on jest całowany i trzymany w czystości. Każdy inny przedmiot czy osoba otoczona kultem to ryzyko shirk – grzechu bałwochwalstwa, najcięższego w islamskiej teologii. Na papierze system jest więc czysty, prosty i wolny od jarmarcznego chaosu.
2. Handel pod Ladą: Sułtańskie Skarbce Pełne Świętości
Jednak w praktyce, zwłaszcza w złotych czasach kalifatów, powstały całe kolekcje tzw. „emanet-i mukaddese” – świętych depozytów. W Pałacu Topkapı w Stambule do dziś przechowywany jest pełen pakiet startowy dla każdego szanującego się władcy, który chciał udowodnić, że ma bezpośrednią linię do Proroka:
- Włosy z brody proroka Mahometa
- Jego miecz i łuk
- Jego pieczęć (kamień do sygnowania dokumentów)
- Kawałek jego płaszcza (Burda)
- Ząb Mahometa, który utracił w bitwie pod Uhud
Gabryjel uznał, że Pałac Topkapı to właściwie loża VIP na jarmarku cudów, gdzie bilety sprzedają się wyłącznie w wersji „limitowanej edycji’.”
3. Konkurencyjna Franczyza: Szyicki Kult Męczenników i Świętej Ziemi
W tradycji szyickiej, szczególnie w Iranie i Iraku, jarmark działa na pełnych obrotach i ma własny, unikalny asortyment. Kult grobów imamów – duchowych następców Mahometa – jest niezwykle rozwinięty i równie ekspansywny, jak średniowieczne kolekcje relikwii w Europie.
Pielgrzymki do Karbali (grób imama Husajna) czy Nadżafu (grób Alego) przyciągają miliony.
Ziemia z tych świętych miejsc (turbah) jest zabierana do domów i używana podczas modlitwy i licytowana w domowych aukcjach na rodzinnych spotkaniach.
Wiara w baraka – błogosławieństwo płynące z fizycznego kontaktu z grobem lub związanym z nim przedmiotem – jest powszechna.
4. Nowa Inkwizycja: Wielkie Sprzątanie Magazynu Cudów
Na drugim biegunie stoją radykalne nurty sunnickie, jak salafizm czy wahabizm (oficjalna ideologia Arabii Saudyjskiej). Dla nich wszelkie groby, mauzolea i relikwie to herezja, którą należy zniszczyć. Stąd regularne akty niszczenia historycznych cmentarzy i świątyń sufickich. Bo nic tak nie dowodzi czystości własnej wiary, jak zrównanie z ziemią cudzej świętości.
Gabryjel zamknął notatnik. W islamie sprawa wyglądała jak w korporacji z wewnętrznym konfliktem. Oficjalny regulamin na papierze mówił jedno, ale w oddziałach regionalnych i w sercach pracowników żyła zupełnie inna tradycja. Brak centralnego Watykanu do wydawania certyfikatów sprawił, że jarmark był tu bardziej dziki, bardziej rozproszony, ale równie żywy.