3. Relikwie przedmiotów
Od gwoździ z Krzyża po kielichy, sandały i pasy Najświętszej Panienki, niemal każdy przedmiot, którego dotknął święty, zyskiwał status relikwii. Uznawano, że stanowi „powerbank łaski”, a jego obecność w świątyni podnosiła prestiż, przyciągała wiernych i fundusze.
Gabryjel zanotował, że Święty Krzyż był pierwszym w historii produktem, który osiągnął nieskończoną skalowalność. Oryginał był jeden, ale franczyza globalna.
Święty Krzyż
W IV wieku cesarzowa Helena, matka Konstantyna Wielkiego, odbyła pielgrzymkę do Jerozolimy i – według tradycji – odnalazła prawdziwy Krzyż Jezusa, tabliczkę INRI i fragmenty grobu. Podobno rozpoznała Krzyż po cudownym uzdrowieniu.
Część drzewa zostawiła w Jerozolimie, resztę rozdzieliła pomiędzy Rzym i Konstantynopol. Od tego momentu rozpoczęło się kopiowanie bez końca. Drewno dzielono na coraz mniejsze fragmenty, a każdy zachowywał „pełnię świętości”. Pojawiły się relikwie kontaktowe: przykładano zwykły kawałek drewna do oryginału, uznając, że także stał się relikwią. Za autentyczność wystarczała deklaracja papieża, biskupa lub władcy. Relikwie kontaktowe można porównać do technologii NFC (Near-Field Communication) – wystarczy zbliżyć, by „pobrać” świętość.
Najważniejsze miejsca z relikwiami Krzyża:
- Bazylika św. Piotra, Watykan – fragment w dużym relikwiarzu w kształcie krzyża
- Bazylika Grobu Świętego, Jerozolima – fragment na miejscu ukrzyżowania
- Santa Croce in Gerusalemme, Rzym – klasztor z dużymi relikwiami Krzyża
- Notre-Dame, Paryż – słynny relikwiarz ocalony z pożaru w 2019 roku
- Katedra w Brugii – fragment w złotym relikwiarzu
- Katedra w Kolonii – przechowywany wraz z relikwiami Trzech Króli
- Treviso, Wenecja, Florencja – liczne mniejsze fragmenty
- Kościół Świętego Krzyża w Krakowie
i dziesiątki tysięcy relikwiarzy w kościołach i prywatnych kaplicach na całym świecie.
Kult Krzyża to jeden z najstarszych i najbardziej spektakularnych przykładów świętej „logistyki rozproszonej”. Każda parafia pragnęła mieć choćby, drzazgę. Od XIII wieku istniały nawet warsztaty produkcyjne, sprowadzano drewno z Libanu czy Palestyny, a autentyczność potwierdzali papieże lub biskupi. Fragmenty drewna bywały politycznymi prezentami. Sceptycy już w XVI wieku liczyli, że gdyby zebrać wszystkie relikwie Krzyża, wystarczyłoby drewna na zbudowanie dużego statku. Wolter pisał, że Krzyż jest najtrwalszym i najplenniejszym drzewem świata.
Święte Gwoździe
Historycy uważają, że Jezusa przybito trzema lub czterema gwoździami. Po odnalezieniu Krzyża przez Helenę, do Europy trafiły także gwoździe, z których jeden miał trafić do uzdy konia, drugi do hełmu cesarza Konstantyna. Pozostałe rozdawano kościołom. Część gwoździ zachowywano w całości, część dzielono, część przetapiano i wtapiano w insygnia władzy, wierząc, że chronią i dają łaskę zwycięstwa. Stąd do dziś znamy co najmniej 14 „oryginałów”.
Najbardziej znane gwoździe i ich losy:
- Watykan, Bazylika św. Piotra – fragment w monumentalnym relikwiarzu
- Akwizgran (Aachen) – dar Karola Wielkiego, używany przy koronacjach
- Monza, Włochy – gwóźdź przekształcony w Koronę Żelazną
- Jerozolima, Bazylika Grobu Świętego – jeden z najstarszych obiektów kultu
- Trewir, Niemcy – przywieziony przez cesarzową Helenę
- Mediolan – przechowywany w katedrze, spuszczany na specjalnej linie podczas uroczystości
- Paryż, Sainte-Chapelle – Ludwik IX zgromadził tu fragment gwoździa
- Konstantynopol – przez wieki miał własny „oryginał”, który trafił potem do Europy
Prawie każde duże miasto chrześcijańskie w Europie ma własny gwóźdź lub jego fragment. Gwoździe traktowano jako polityczno-wojenne amulety epoki. Już w średniowieczu kpiono, że z tych gwoździ można by zrobić ogrodzenie na pół Europy.
Przechodząc do działu z akcesoriami, Gabryjel poczuł się jak w luksusowym domu mody, gdzie każda nitka i każdy rzemień miały swoją niebotyczną cenę – płaconą nie gotówką, lecz modlitwą i złotem.
Sacrum Fashion & Beauty
Średniowieczny dział akcesoriów i osobistych przedmiotów świętych, które krążyły po Europie w wielu „autentycznych” wersjach.
Sandały Jezusa
Według tradycji przynajmniej dwie pary sandałów Jezusa dotarły do Europy.
Prüm (Niemcy): „Sandały Chrystusa” w złotym relikwiarzu
Inne paski i fragmenty podeszwy rozproszone po Francji i Włoszech
Właściciele relikwii zapewniali o ich autentyczności, a modlitwa do sandałów miała chronić w podróży i przynosić szczęście. Działały jak średniowieczny GPS z boskim błogosławieństwem.
Włosy Marii Magdaleny
Według tradycji Maria Magdalena ocierała włosami stopy Jezusa.
Saint-Maximin-la-Sainte-Baume (Francja): całe pasma włosów w relikwiarzu, wystawiane na procesje
Saintes-Maries-de-la-Mer (Francja): relikwie włosów jako hit sezonu podczas pielgrzymek
Inne miasta Francji, Włoch i Hiszpanii – fragmenty, pukle, włosy o różnych kolorach, długościach, czasem z kręconym końcem. Najwyraźniej święta dbała o różnorodność fryzur, ku uciesze lokalnych parafii.
Każdy egzemplarz miał certyfikat autentyczności, podpis biskupa, a bywało, że nawet miniaturowy grzebień.
Pas Matki Boskiej
Przed Wniebowzięciem Maria miała przekazać apostołowi Tomaszowi swój pas (szarfę), jako dowód na odejście do nieba.
Prato (Włochy): największy kawałek pasa w kaplicy katedralnej.
Konstantynopol (Stambuł): fragment otoczony legendami o cudach i ochronie.
Jerozolima, Athos (Grecja): inne wersje.
Polska: mikroskopijne fragmenty z certyfikatem.
Do pasa modliły się kobiety w ciąży o szczęśliwy poród, a chorych nim obwiązywano.
Korona Cierniowa
Najbardziej znana korona cierniowa znajduje się w Notre-Dame w Paryżu (relikwia uratowana z pożaru w 2019 r.), ale odłamki kolców znajdziemy w katedrach w całej Europie. Jeden cierń ma osobną kaplicę w Pradze. O tej relikwii więcej w podrozdziale „kolekcjonerzy relikwii” przy Ludwiku IX Świętym.
Relikwie przedmiotów, notował Gabryjel, pokazują, że świętość można było nie tylko poczuć, ale też założyć, dotknąć i powiesić na ścianie. To był ostateczny dowód na to, że Bóg jest w szczegółach, zwłaszcza tych z „certyfikatem autentyczności.”